Systemy kontroli dostępu stanowią integralną część złożonego systemu bezpieczeństwa obiektu. Głównym zadaniem systemu kontroli i zarządzania dostępem jest ograniczanie i rozgraniczanie możliwości dostępu do poszczególnych części kontrolowanego obiektu według określonych zasad. Systemy kontroli dostępu i zarządzania pozwalają organizować kontrolowane wejścia, wyjścia, przemieszczanie się i dostęp do określonych pomieszczeń personelu i gości chronionego obiektu. Główne wymagania stawiane systemom kontroli dostępu to prostota i łatwość obsługi, a także niezawodność kontroli dostępu. Systemy kontroli dostępu i zarządzania składają się zazwyczaj z kilku elementów – identyfikatorów użytkowników, systemów odczytu informacji, systemów analizy informacji oraz elementów wykonawczych kontrolujących dostęp do obiektu.
Jako identyfikatory użytkowników stosowane są różnego rodzaju kontaktowe i bezdotykowe karty elektroniczne, klucze elektroniczne oraz breloki radiowe. Czytniki mogą mieć różne konstrukcje i konstrukcje – od urządzeń zbliżeniowych po klawiatury z zamkiem szyfrowym. Urządzenia uruchamiające mogą mieć również inną konstrukcję - mogą to być drzwi z zamkiem szyfrowym, kołowrotem, szlabanem, elektrycznym napędem bramy i wiele innych.
Główną funkcję systemu kontroli dostępu pełni jego kontroler – zespół sprzętowo-programowy odpowiedzialny za identyfikację użytkowników i sterowanie elementami wykonawczymi. Kontrolery systemów sterowania i kontroli dostępu mogą być autonomiczne, scentralizowane lub łączone. Sterowniki autonomiczne instalowane są bezpośrednio w określonym obszarze, w którym kontrolowany jest dostęp do obiektu, np. na drzwiach z zamkiem automatycznym i z reguły obsługują jeden siłownik. Sterowniki sieciowe lub scentralizowane obsługują zespół urządzeń odczytujących i wykonawczych i mogą być realizowane na komputerach ze specjalistycznym oprogramowaniem. Scentralizowane kontrolery, oprócz kontroli dostępu i zarządzania, pozwalają na wdrożenie śledzenia czasu pracy pracowników i wielu dodatkowych funkcji. Sterowniki kombinowane łączą w sobie funkcje sterowników samodzielnych i sieciowych - w przypadku połączenia z komputerem sterującym działają w trybie sterownika sieciowego, a bez komunikacji z komputerem przechodzą w tryb autonomiczny.
Systemy kontroli dostępu i zarządzania mogą mieć różny stopień złożoności. Najprostszą wersją systemu kontroli dostępu jest zamek szyfrowy elektryczny z samodzielnym kontrolerem montowanym na drzwiach, klawiaturą do wprowadzania hasła lub czytnikiem ID użytkownika. Bardziej złożone systemy wykorzystują zespół czytników i urządzeń wykonawczych połączonych kontrolerami sieciowymi sterowanymi przez sprzęt komputerowy.